Kolarstwo torowe wyjaśnione

Aż dwanaście kompletów medali można zdobyć w kolarstwie torowym podczas Igrzysk Olimpijskich. Jakie są konkurencje, na czym polegają i o co chodzi w jeździe po drewnianym owalu, dowiecie się z tego artykułu.

Prędkość, moc, siła, wytrzymałość, rywalizacja bark w bark. Do tego aerodynamika i bezkompromisowość sprzętu, wyścig technologiczny, który można porównać jedynie do tego w samochodowej F1.  To wszystko otrzymujemy śledząc wyścigi torowców.

Pierwsze mistrzostwa świata rozegrano już w 1893r. Zatem to już 128lat historii. Dodatkowo rowerzyści ścigający się na torze obecni są na letnich Igrzyskach Olimpijskich od ich nowożytnego restartu, czyli od 1896r.

Kolarstwo torowe zmieniało się na przestrzeni lat, ewoluowały zarówno obiekty na których przeprowadzano zawody (od dłuższych, odkrytych, betonowych po współczesne, stosunkowo krótkie 200-250m, drewniane, znajdujące się w często wielofunkcyjnych halach) jak i konkurencje, w których rywalizowano o medale.

Obecnie w programie Igrzysk Olimpijskich znajdziemy:

• Sprint indywidualny
• Sprint drużynowy
• Keirin
• Omnium, czyli wielobój
• Madison
• Wyścig drużynowy na 4km

Każda z tych konkurencji rozgrywana jest osobno dla kobiet i dla mężczyzn.

Na czym jednak polegają poszczególne konkurencje kolarstwa torowego?

Sprint Indywidualny

Zawodnicy rywalizują parami na dystansie dwóch (kobiety) lub trzech okrążeń (mężczyźni). Rywalizacja odbywa się do dwóch zwycięstw, zatem każda para może rozegrać maksymalnie trzy wyścigu. Kolarze ruszają ze startu zatrzymanego, ważnym elementem jest nie tylko szybkość na finiszu, ale też taktyka i zaskoczenie rywala. Często obserwujemy długie odwlekanie rozpędzenia się do pełnej prędkości. W związku z tym pomiar czasu prowadzony jest jedynie na ostatnich 200m. Zawodnicy w pary tworzące pucharową drabinkę ustawiani są według czasów z indywidualnych kwalifikacji właśnie na 200m, ze startu lotnego.

Atrakcyjność dla kibica: 4/5 (całkiem widowiskowe)
Skomplikowane zasady: 3/5 (nieco skomplikowane)

Sprint drużynowy

Trzech zawodników (dwie zawodniczki) jak najszybciej pokonuje trzy (dwa dla kobiet) okrążenia toru ze startu zatrzymanego. Każdy kolarz prowadzi przez jedną rundę i schodząc ze zmiany kończy rywalizację. Do mety dojeżdża samotnie jeden reprezentant drużyny. Na torze równolegle rywalizują dwie reprezentacje, startujące z przeciwległych końców toru. O wynikach decyduje pokonanie rywali oraz uzyskany czas. Nie jest to więc rywalizacja bark w bark, raczej rodzaj bardzo krótkiej i intensywnej, drużynowej czasówki.

Atrakcyjność dla kibica: 3/5 (można obejrzeć)
Skomplikowane zasady: 2/5 (kto ma lepszy czas, ten wygrywa)

Keirin

To kolejna i ostatnia na Igrzyskach konkurencja sprinterska. Popularna w Japonii, gdzie wyścigi w Keirinie są traktowane podobnie jak wyścigi końskie, z możliwością stawiania na zawodników. Zawody są równocześnie spektakularne i egzotyczne. Niewielki peleton (6-7 kolarzy) jest rozprowadzany w wylosowanej kolejności przez sędziego na motorowerze nazywanym „derny”. Gdy pilot zjeżdża na bok, zawodnicy ścigają się jak w sprincie indywidualnym. Ze względu na większą liczbę zawodników na torze, konieczność walki o pozycję i wysoką prędkość w keirinie dość często dochodzi do kraks.

Atrakcyjność dla kibica: 5/5 ( dzieje się! jest moc, jest prędkość, są przepychanki a do tego ten śmieszny sędzia jadący na derny)
Skomplikowane zasady: 2/5 (kto wygrywa sprint, ten jest mistrzem olimpijskim, ale są pewne niuasne dotyczące startu lotnego, czy ustawienia za sędzią, które komplikują sprawę)

Omnium

Torowy wielobój, który niedawno przeszedł ewolucję, między innymi ze względu na zoptymalizowanie programu Igrzysk Olimpijskich. Kilka lat temu była to faktycznie konkurencja, w której kolarz musiał wykazać się wszechstronnością. Obecnie to zestaw podobnych do siebie, czterech wyścigów: Punktowego, Tempowego, Eliminacyjnego i Scratchu, które zbliżone są charakterystyką do szosowego kryterium.

– W wyścigu punktowym zawodnicy ścigają się o punkty na lotnych finiszach co 10 okrążeń (5-3-2-1 punktów za kolejne miejsca, ostatni finisz punktowany jest podwójnie). Za nadrobienie okrążenia nad peletonem zyskuje się kolejne 20 punktów i część zawodników w takiej taktyce szuka szansy na sukces. Mężczyźni ścigają się przez 25 a kobiety 20km.
– Wyścig tempowy to również zabawa w zbieranie punktów i nadrabianie okrążeń, tyle, że po piątej rundzie punktowane finisze są co okrążenie. Ta konkurencja jest krótsza: mężczyźni jadą 10, kobiety 7,5km.
– Wyścig eliminacyjny. Prosta sprawa: co okrążenie mamy lotny finisz, ostatni kolarz w stawce odpada. Wygrywa ten, kto wytrwa do końca.
– Scratch. Sprawa jeszcze prostsza. Scratch to po prostu wyścig ze startu wspólnego. Kto pierwszy dojedzie do mety (10km panowie, 7,5km panie), ten wygrywa.

Za miejsca w kolejnych konkurencjach zbiera się punkty: od 40 za pierwsze, 38 za drugie i tak dalej do końca. Omnium kończy się wyścigiem punktowym, z którego punkty dolicza się do zgromadzonej wcześniej puli.

Atrakcyjność dla kibica: 2/5 (całość trwa dość długo a kolejne konkurencje są do siebie podobne, czyli „jeżdżą w kółko”).
Skomplikowane zasady: 5/5 (niewielkie różnice między konkurencjami, doliczanie punktów z wyścigu do punktów z całości omnium, nadrabianie okrążeń, dla przypadkowego widza do rzeźnia).

Madison

Madison to de facto wyścig punktowy, tylko parami. Tyle tylko, że w rywalizacji na torze w danym momencie ściga się tylko jeden zawodnik, drugi odpoczywa jeżdżąc wewnątrz owalu. Zawody liczą 50km dla mężczyzn i 30km dla kobiet. Punkty zbiera się co 10 okrążeń, ostatnie punktowane jest podwójnie, za nadrobienie okrążenia są ekstra punkty. Zmiana zawodnika będącego aktualnie w grze odbywa się przez podanie ręki, używane do nadania partnerowi dodatkowej prędkości.

Atrakcyjność dla kibica: 3/5 (zmiany są efektowne, finisze ciekawe, pozornie jest sporo chaosu, ale przy zwiększonej uwadze Madison jest ciekawy i spektakularny).
Skomplikowane zasady: 2/5 (idea zbierania punktów jest prosta, natomiast obecność dwóch zawodników i zmiany wprowadzają mniej wprawionych widzów w konfuzję).

Wyścig drużynowy na 4km

Kolarska F1. W jeździe na 4km aerodynamika jest wszystkim. „Marginal gains” posunięte są tam do granic absurdu. „Wyścig na dochodzenie” jak nazywa się drużynówkę na 4km to konkurencja równie prosta co sprint drużynowy. Ponieważ na torze rywalizują równocześnie dwa zespoły startujące z przeciwległych stron toru, zawody w danej parze można wygrać doganiając konkurentów, jednak o medalach decyduje osiągnięty czas.

Atrakcyjność dla kibica: 3/5 (to zawody dla kolarskich geeków: jeśli interesujecie się sprzętem, aerodynamiką i mocą, będziecie patrzeć z zapartym tchem)
Skomplikowane zasady: 2/5 (tak jak w sprincie drużynowym: kto ma lepszy czas wygrywa).

Technologia, moc i aerodynamika

Torowcy używają rowerów z tzw. „ostrym kołem”, zatem teoretycznie bardzo prostych, bez hamulców i przerzutek. Rowery torowe to jednak dzieła sztuki użytkowej i szczyt rowerowej myśli inżynieryjnej. Muszą być ekstremalnie sztywne, by wytrzymać monstrualną moc generowaną przez sprinterów a także bardzo aerodynamiczne, ponieważ o zwycięstwie lub porażce często decydują tysięczne części sekundy.

Dla wyników znaczenie ma również sam obiekt: drewno z jakiego jest wykonany tor, sposób, w jaki klepki zostały ułożone i podparte, długość toru, krzywizna i wysokość zakrętów (w widełkach regulowanych przepisami), wilgotność powietrza, temperatura i wysokość nad poziomem morza.

Warto zwrócić też uwagę, że o ile konkurencje sprinterskie wiążą się z wysoką specjalizacją (zawodnicy i zawodniczki są niezmiernie muskularni, trening nakierowany jest na wygenerowanie maksymalnej mocy w stosunkowo krótkim czasie), o tyle konkurencjom wytrzymałościowym (omnium i 4km) bliżej specyfiką do kolarstwa szosowego. Stąd też tor „dostarcza” do zawodowego peletonu zarówno znakomitych czasowców jak i specjalistów finiszowania z grupy.

Konkurencje pozaolimpijskie

Kolarstwo torowe nie kończy się na Igrzyskach Olimpijskich. Nie wszystkie konkurencje mieszczą się w programie, 12 kompletów medali to i tak więcej niż w pozostałych odmianach sportu rowerowego (4 na szosie, 4 w BMX i 2 w MTB), co jest o tyle ciekawe, że tor jest najbardziej elitarną i najmniej dostępną formą kolarskiego wyczynu.

W programie mistrzostw świata dodatkowo znajduje się wyścig indywidualny na 4km, wyścig punktowy i scratch są rozgrywane zarówno w ramach omnium jak i niezależne konkurencje a także rozgrywana jest indywidualna czasówka (1km dla mężczyzn, 500m dla kobiet), w której startują kolarze specjalizujący się konkurencjach sprinterskich.

Ciekawe dla kibiców są również zawody komercyjne, „sześciodniówki” w Berlinie, Mediolanie czy Gandawie. To de facto wielodniowy Madison, w którym zespoły zbierają punkty oraz ścigają się o największą liczbę przejechanych okrążeń. W Wielkiej Brytanii czy USA popularne są zawody na „najwolniejsze okrążenie”. To dostarczając sporej rozrywki kibicom dość efektowny sprint na jedno okrążenie, którego trudnością jest wyczekiwanie w „stójce” przed linią startu zanim kolarze usłyszą wystrzał startera.

Perłą w koronie kolarstwa, nie tylko torowego, jest jazda godzinna. Polega po prostu na pokonaniu jak najdłuższego dystansu na torze przez 60 minut. Rekord godzinny, wynoszący obecnie 48,007km dla kobiet (Vittoria Bussi) i 55,089km dla mężczyzn (Victor Campenaerts) to jedno z najcięższych wyzwań w świecie sportu.

Kolarstwo Torowe na Igrzyskach w Tokio 2020

Na Igrzyskach w Tokio polska reprezentacja wystartuje w następującym składzie:

1. Karwacka Marlena – sprint drużynowy, sprint indywidualny, Keirin
2. Łoś Urszula – sprint drużynowy, sprint indywidualny, Keirin

1. Rudyk Mateusz – sprint drużynowy, sprint indywidualny, Keirin
2. Rajkowski Patryk – sprint drużynowy, sprint indywidualny
3. Maksel Krzysztof – sprint drużynowy, Keirin

1. Pikulik Daria – Madison, Omnium
2. Pikulik Wiktoria – Madison

1. Sajnok Szymon – Madison, Omnium
2. Staniszewski Daniel – Madison

Program konkurencji torowych Tokio 2020: